Trong chăn nuôi gia cầm, bệnh viêm phế quản ở gà (IB – Infectious Bronchitis) là một trong những bệnh phổ biến và gây thiệt hại nặng nề nhất. Đây là bệnh truyền nhiễm cấp tính do virus Coronavirus gây ra, làm ảnh hưởng trực tiếp đến đường hô hấp và sinh sản của gà. Theo kinh nghiệm từ Trại Gà Online, bệnh thường lây lan rất nhanh, đặc biệt ở gà con dưới 6 tuần tuổi, có thể khiến tỉ lệ chết tăng cao.
Theo Olmix Asia (2023), virus IB có khả năng biến chủng cao và tồn tại ngoài môi trường tới 1 năm, khiến công tác phòng bệnh gặp nhiều khó khăn. Tôi nhận thấy nếu không kiểm soát tốt, bệnh viêm phế quản truyền nhiễm ở gà có thể làm giảm năng suất đàn gà tới 30–50%.
BỆNH VIÊM PHẾ QUẢN TRUYỀN NHIỄM Ở GÀ
Trong quá trình nuôi, nhiều bà con thắc mắc vì sao bệnh viêm phế quản ở gà lại bùng phát nhanh và gây thiệt hại nặng. Theo ghi nhận từ Trại Gà Online, virus IB có thể tồn tại ngoài môi trường hàng tháng và lây lan cả trực tiếp lẫn gián tiếp, khiến việc phòng bệnh trở nên vô cùng quan trọng.
Nguyên Nhân Và Con Đường Lây Nhiễm
- Virus gây bệnh viêm phế quản ở gà lây chủ yếu qua đường hô hấp, từ tiếp xúc trực tiếp giữa gà bệnh và gà khỏe.
- Có thể lây gián tiếp qua dụng cụ, máng ăn, nước uống, quần áo hoặc động vật trung gian như chó, chuột.
- Virus tồn tại lâu trong chất độn chuồng, đặc biệt ở môi trường kém vệ sinh, nhiệt độ và độ ẩm không phù hợp.
Tôi từng chứng kiến một đàn gà 500 con mắc bệnh viêm phế quản truyền nhiễm ở gà chỉ vì chuồng nuôi không được sát trùng định kỳ. Trong vòng 1 tuần, bệnh lan ra toàn đàn, gây thiệt hại nặng nề.
Cơ Chế Gây Bệnh
Khi xâm nhập vào cơ thể, virus IB tấn công các tế bào biểu mô ở đường hô hấp, làm tổn thương niêm mạc phế quản và tăng tiết dịch. Điều này khiến gà khó thở, dễ nhiễm vi khuẩn kế phát.
Về lâu dài, bệnh viêm phế quản ở gà còn ảnh hưởng đến cơ quan sinh dục, làm giảm sản lượng và chất lượng trứng. Tôi từng nuôi thử nghiệm 100 gà mái đẻ, sau khi mắc bệnh, sản lượng trứng giảm gần 40%, vỏ mỏng và méo mó rõ rệt.
Triệu Chứng Lâm Sàng
Thể hô hấp
- Gà ủ rũ, giảm ăn, thở khò khè, vươn cổ khi thở.
- Ho, hắt hơi liên tục, phân xanh có nhớt, phân trắng rêu.
- Tỉ lệ chết ở gà con có thể lên đến 70–80%.
Thể thận (chủng 793B)
- Gà sốt cao, mào tím tái, chân khô.
- Tiêu chảy nặng, mất nước nhanh.
Ảnh hưởng trên gà đẻ
- Giảm đẻ, buồng trứng teo nhỏ.
- Trứng méo, vỏ nhăn, lòng trắng loãng như nước.
Cá nhân tôi nhận thấy, khi gà mắc bệnh viêm phế quản truyền nhiễm ở gà, tiếng khò khè khi thở là dấu hiệu dễ nhận biết nhất, kèm theo giảm năng suất trứng rõ rệt.
Bệnh Tích Khi Mổ Khám
- Túi khí đục, chứa dịch vàng thủy thũng.
- Niêm mạc phế quản xuất huyết, ngã ba phế quản viêm nặng.
- Thận sưng to, nhạt màu, chứa nhiều muối urat.
- Ống dẫn trứng xơ hóa, teo nhỏ, gây ứ dịch trong bụng.
Qua nhiều lần mổ khám tại Trại Gà Online, chúng tôi thấy đặc trưng nhất của bệnh viêm phế quản ở gà là phổi xuất huyết, túi khí viêm dày và thận sưng rõ rệt.
Phòng Bệnh Hiệu Quả Và Xử Lý Khi Mắc
Phòng bệnh
- Vệ sinh chuồng trại, phun sát trùng định kỳ bằng Antisep, If-100.
- Tiêm phòng vaccine IB (Medivac ND-IB, Medivac H-52) theo lịch.
- Bổ sung men tiêu hóa, giải độc gan, vitamin tăng sức đề kháng.
- Kiểm soát nhiệt độ, độ ẩm để giảm stress cho gà.
Xử lý khi mắc bệnh
- Cách ly và sát trùng chuồng nuôi ngay lập tức.
- Sử dụng vaccine nhược độc nếu dịch mới bùng phát.
- Dùng kháng sinh phòng nhiễm khuẩn kế phát (Erythromycin, Doxycycline).
- Bổ sung điện giải, vitamin, khoáng để gà hồi phục nhanh.
Theo trải nghiệm thực tế, khi đàn gà 200 con của tôi từng mắc bệnh viêm phế quản ở gà, việc kết hợp vaccine và bổ sung dinh dưỡng giúp giảm thiệt hại từ 50% xuống còn khoảng 10%, đàn gà phục hồi nhanh hơn dự kiến.